Biểu hiện và thời điểm thường gặp

Hiện tượng đỏ gai, sạm gai hoặc cháy đầu gai là vấn đề phổ biến trong giai đoạn nuôi trái và gần thu hoạch. Ban đầu, đầu gai hoặc một phần vỏ trái chuyển màu nâu đỏ, sạm đen hoặc cháy nhẹ, sau đó lan rộng nếu điều kiện bất lợi kéo dài. Những trái nằm ngoài tán, tiếp xúc trực tiếp với nắng thường bị nặng hơn.

Tình trạng này không chỉ làm giảm giá trị thương phẩm do màu trái không đều, mà còn là dấu hiệu cảnh báo cây đang mất cân đối dinh dưỡng hoặc nhiễm bệnh nấm.

Nguyên nhân chính

Mất cân đối dinh dưỡng

Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, đặc biệt trong giai đoạn trái phát triển mạnh nhưng cây vẫn được bón phân theo công thức nhiều đạm như lúc nuôi đọt.

– Thiếu Canxi (Ca) và Bo (B) khiến mô tế bào ở vỏ trái yếu, khả năng liên kết kém, dễ bị oxy hóa khi gặp nắng hoặc ẩm độ thay đổi đột ngột.

– Thiếu Kali (K) làm da trái mỏng, gai mềm, dễ bị rám đỏ.

– Dư đạm (N) khiến trái phát triển quá nhanh, vỏ non và dễ bị cháy đầu gai khi nắng nóng.

Khi mất cân đối dinh dưỡng, quá trình tổng hợp sắc tố và cấu trúc tế bào bị rối loạn, tạo ra vùng oxy hóa cục bộ — đây là nguyên nhân trực tiếp khiến gai bị đỏ, sạm.

Ảnh hưởng thời tiết

– Giai đoạn nắng gắt xen mưa làm ẩm độ không khí và đất thay đổi đột ngột, cây không điều tiết nước kịp, dẫn đến hiện tượng “cháy mô” ở đầu gai.

– Trái nằm ngoài tán, không được che bóng hoặc bị gió lùa nhiều cũng dễ bị rám nắng, đỏ không đều trên bề mặt.

Sâu và bệnh hại

– Bọ trĩ, nhện đỏ, rệp sáp gây tổn thương tế bào da trái ở giai đoạn trái non; đến khi lớn, các vùng bị chích hút sẽ chuyển sạm đỏ.

– Nấm Phytophthora có thể tấn công phần vỏ trái hoặc cuống, gây sạm nâu vùng quanh gai, thậm chí dẫn đến thối vỏ nếu gặp mưa ẩm kéo dài.

Biện pháp khắc phục và phòng ngừa

Cân đối dinh dưỡng hợp lý

– Giảm lượng đạm, tăng cường Kali, Canxi và Bo trong giai đoạn trái lớn.

– Bón gốc định kỳ phân có hàm lượng Ca, K, Bo, Mg để giúp mô vỏ dày, gai chắc và màu trái đồng đều.

– Kết hợp phun phân bón lá chứa Canxi, Bo, Silic, Amino định kỳ 10–15 ngày/lần.
→ Canxi – Bo giúp vỏ trái cứng và dai, Silic giúp hạn chế oxy hóa, còn Amino acid tăng sức phục hồi và chống nắng.

Quản lý nước tưới ổn định

– Giữ ẩm đất đều, không để khô hạn rồi tưới dội — vì sự thay đổi đột ngột làm rạn mô vỏ, dễ đỏ gai.

– Với vườn trồng trên đất thịt nặng, cần đảm bảo thoát nước tốt sau mưa, tránh để gốc ẩm lâu.

Phòng trừ sâu bệnh kịp thời

– Kiểm tra vườn định kỳ, xử lý sớm bọ trĩ và nhện đỏ bằng dầu khoáng hoặc các hoạt chất sinh học an toàn như abamectin, spinosad.

– Khi điều kiện ẩm kéo dài, phòng nấm Phytophthora bằng các hoạt chất nhóm phosphonate hoặc gốc đồng, như: Fosetyl-Al, Potassium phosphite, Copper oxychloride, Propamocarb, Metalaxyl, Mancozeb, Cymoxanil. Phun định kỳ 15–20 ngày/lần.

Tăng sức đề kháng và cải thiện chất lượng vỏ trái

– Sử dụng Chitosan hoặc Silic hữu cơ giúp vỏ trái sáng bóng, dai hơn, hạn chế đỏ gai khi gặp nắng mưa thất thường.

– Bổ sung trung – vi lượng (Mg, Zn, Mn, Cu, Mo) định kỳ để cây duy trì quá trình trao đổi chất ổn định, hạn chế rối loạn sinh lý.

Lưu ý quan trọng

– Khi phun phân bón lá hoặc thuốc, tránh phun lúc trời nắng gắt hoặc sau mưa.

– Duy trì tán cây cân đối, thông thoáng, giúp phân bố ánh sáng và ẩm độ đồng đều quanh tán, hạn chế trái bị rám hoặc sạm.