Mọt đục cành là gì?

Mọt đục cành là một loại côn trùng thuộc họ bọ cánh cứng (Coleoptera). Mọt đục cành có 5 loại nhưng phổ biến nhất là Xyleborus similis và Xyleborus formicatu.

Mọt Xyleborus similis thường gây hại ở cổ rễ, thân và cành chính nằm gần mặt đất. Ban đầu chúng tấn công lên phần vỏ cây tạo ra các vết xì mủ kèm với mùn cưa bên trong các đường đục phức tạp. Sau đó chúng đục tiếp phần lõi gỗ tiếp giáp với phần vỏ. Tạo thành hệ thống đường đục ngoằn ngoèo như trên phần vỏ.

Mọt Xyleborus fornicatus gây hại thường xuyên trên cành, nhánh nhỏ hoặc các cành đã bị tổn thương trên cây sầu riêng. Chúng đục thẳng từ lớp vỏ vào phần gỗ của cây, sau đó tạo ra các đường đục phân nhánh, lan rộng trong cây.

Mọt đục cành là loại côn trùng chuyên tấn công vào thân, cành hoặc cổ rễ của cây sầu riêng. Chúng đục sâu vào lớp vỏ gỗ, tạo ra các lỗ nhỏ để trú ẩn và sinh sản, làm tắc nghẽn đường dẫn nước – dinh dưỡng, khiến cành bị héo, khô hoặc chết nhánh.
Hiện tượng này thường gặp ở vườn sau thu hoạch, cây đang suy yếu hoặc giai đoạn đầu mùa khô, khi điều kiện nắng nóng kéo dài làm cây dễ bị stress.

Ảnh: Mọt đục cành hại sầu riêng 

Nguyên nhân và điều kiện phát sinh

Mọt đục cành xuất hiện do sự kết hợp của nhiều yếu tố:

• Thời tiết khô nóng xen mưa làm thân cây nứt nẻ, tạo điều kiện để mọt xâm nhập.
• Cành già, cành yếu hoặc vết thương sau tỉa cành là nơi mọt bắt đầu đục thân.
• Vườn ẩm thấp, tán rậm, thoát nước kém, hoặc đất chai nén khiến cây yếu, không đủ sức chống chịu.
• Ngoài ra, những vườn bón thừa đạm – thiếu trung, vi lượng khiến mô gỗ mềm, mọt càng dễ tấn công mạnh.

Dấu hiệu nhận biết sớm

Bà con có thể phát hiện mọt đục cành qua một số dấu hiệu đặc trưng:

• Trên thân hoặc cành xuất hiện lỗ nhỏ cỡ đầu tăm, quanh đó có mùn cưa màu vàng nhạt hoặc trắng ngà đùn ra.
• Phần vỏ quanh lỗ đục chuyển nâu sậm, đôi khi có nhựa hoặc mủ chảy ra.
• Cành bị mọt đục thường héo lá, dễ gãy, khô đầu cành.
• Nếu mọt phá sâu, cây rụng lá, tán thưa, khô cành hàng loạt, nghiêm trọng hơn là chết nhánh hoặc chết cây.

Ảnh: Mọt đục cành tấn công thân, cành 

Ảnh hưởng của mọt đục cành 

• Vết đục của mọt là điểm xâm nhập lý tưởng cho nấm bệnh, nhất là Phytophthora, gây ra hiện tượng nứt thân xì mủ, thối vỏ, khô cành.
• Cành bị mọt tấn công sẽ yếu dần, khả năng quang hợp và nuôi trái giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng trái.
• Khi đường đục ăn sâu vào thân, các mạch dẫn nước và dinh dưỡng bị gián đoạn, khiến cành héo khô, lá rụng, cây suy kiệt.
• Nếu mọt phá sát gốc hoặc thân chính, cây dễ mất sức nhanh, nặng có thể chết chỉ sau một thời gian ngắn.

Cách xử lý khi cây bị mọt đục cành tấn công

Bước 1: Cắt tỉa, vệ sinh vườn

• Loại bỏ cành khô, cành bị mọt đục nặng để tránh lây lan.
• Dọn sạch tán rậm, giữ thông thoáng giúp cây phục hồi nhanh.

Bước 2: Xử lý điểm đục

• Với cành còn nhẹ: cạo sạch vỏ quanh lỗ đục, sau đó bơm hoặc quét thuốc đặc trị côn trùng vào đường hầm.
• Cành bị nặng nên cắt bỏ và tiêu hủy để diệt ổ trứng mọt.

Giải pháp phòng và trị 

Để quản lý mọt hiệu quả, bà con nên kết hợp kỹ thuật chăm sóc với các hoạt chất có tính lưu dẫn – tiếp xúc – diệt trừ tận gốc.

Các hoạt chất thường được sử dụng gồm:

• Thiamethoxam, Imidacloprid, Dinotefuran – thấm sâu vào mô cây, diệt mọt từ bên trong khi chúng cắn phá.
• Profenofos, Cypermethrin, Alpha-cypermethrin – có tác dụng tiếp xúc và xua đuổi, hiệu quả với mọt trưởng thành và vết đục mới.
• Carbosulfan hoặc Chlorpyrifos-ethyl – nhóm phổ rộng, phù hợp để xử lý thân và cổ rễ bị đục sâu.
• Khi có dấu hiệu xì mủ hoặc nấm tấn công, nên phối hợp thêm thuốc gốc đồng hoặc Metalaxyl để kiểm soát nấm xâm nhập.

Phun định kỳ đầu mùa khô hoặc sau thu hoạch, đúng liều, luân phiên hoạt chất để tránh kháng thuốc. Kết hợp bón phân hữu cơ, cải tạo đất, và duy trì tán thông thoáng giúp cây khỏe, vỏ dày – mọt khó tái xâm nhập.

Sản phẩm tham khảo:

EXCEED: https://vifagroup.com/san-pham/thuoc-tru-sau-exceed-440ec-vifaco/

DN MAN 68WG: https://vifagroup.com/san-pham/thuoc-tru-benh-dn-man-68wg-vifaco/

LOANG TRẢI – THẤM SÂU: https://vifagroup.com/san-pham/chat-phu-tro-nong-nghiep-loang-trai-tham-sau/

Kết luận

Mọt đục cành tuy nhỏ nhưng gây hại lớn nếu không kiểm soát sớm. Quan trọng nhất là phòng hơn trị: giữ cây khỏe, đất tơi, tán thoáng và xử lý ngay khi phát hiện lỗ đục đầu tiên.
Khi cây được chăm đúng kỹ thuật, bộ thân – cành khỏe mạnh sẽ là “lá chắn tự nhiên”, giúp sầu riêng phát triển bền vững và cho năng suất ổn định lâu dài.

* Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, các kỹ thuật xử lý bệnh sẽ tùy thuộc vào tình hình thực tế của cây