Trong mùa mưa, bệnh úng hông – thối trái luôn là nỗi ám ảnh lớn của nhà vườn. Bệnh tiến triển cực nhanh, đặc biệt giai đoạn trái 45–60 ngày trở đi, khi mô vỏ còn non, trái đang giãn nở mạnh và dễ bị nấm tấn công. Bài viết dưới đây giúp bà con nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết sớm và giải pháp xử lý triệt để – dễ hiểu và dễ áp dụng.

Nguyên nhân gây úng hông – thối trái

Nấm Phytophthora – tác nhân chính và nguy hiểm nhất

Nấm Phytophthora sống sẵn trong đất, trong lá mục – trái rụng, phát triển cực mạnh khi:

• Ẩm độ cao, mưa dầm nhiều ngày.
• Vườn thoát nước kém, nền đất ẩm thấp.

Khi gặp nước, nấm tạo ra bọt nước (bào tử di động) có khả năng “bơi” đến tấn công trái – thân – rễ, gây thối rất nhanh.

Ảnh: Nấm Phytophthora nguyên nhân chính gây úng hông, thối trái

Sâu hại tạo vết thương – “cửa ngõ” cho nấm và vi khuẩn xâm nhập

Các loại sâu chích hút như bọ xít, bọ trĩ, rầy, sâu đục trái… gây xước vỏ, tạo điều kiện để nước mưa và nấm bệnh xâm nhập → trái bị úng, thối lan mạnh.

Ảnh: Sâu hại tấn công trái

Vườn không thông thoáng – ẩm độ cao kéo dài

Lá rụng, cỏ rậm → giữ ẩm và tích tụ mầm bệnh. Vườn càng ẩm thì nguy cơ úng hông càng cao, vì nấm Phytophthora phát triển mạnh nhất trong điều kiện ẩm và thiếu gió.

Dấu hiệu nhận biết sớm

Trên trái

• Xuất hiện vết lõm nhẹ, mềm, sậm màu: ban đầu chỉ là một mảng nhỏ như bị “ướt nước”, nhưng đó là nơi nấm bắt đầu xâm nhập.
• Sờ vào cảm giác nhũn – ướt, có thể có mùi hôi nhẹ: mô trái bên trong đã bị phân hủy.
• Sau 1–2 đêm mưa, vết bệnh lan rất nhanh: tốc độ lan có thể tăng gấp nhiều lần vì nấm phát tán mạnh khi ẩm độ cao.

➡️ Nếu phát hiện kịp ở giai đoạn “vết lõm nhẹ”, khả năng cứu trái còn cao. Khi đã nhũn và đổi mùi, cần xử lý ngay toàn cây.

Trên thân – cành

• Xuất hiện vệt ố nước dọc thân, vỏ có dấu hiệu mềm, đôi khi kèm theo nhựa chảy.
• Đây là dấu hiệu nấm đã xâm nhập vào mô dẫn truyền, làm nghẽn dòng vận chuyển nước và dinh dưỡng.
• Nếu không xử lý sớm, bệnh lan ra các hướng, tạo thành xì mủ thân – lở cổ rễ, rất khó xử lý khi đã nặng.

Dưới gốc

• Rễ bị thối nâu, khô đen, rễ tơ gần như mất trắng.
• Khi rễ bị tổn thương, khả năng hút nước – khoáng giảm mạnh → cây vàng lá, sinh trưởng chậm, dễ rụng trái hàng loạt.
• Đây là thể bệnh âm thầm nhưng cực kỳ nguy hiểm vì nấm sống mạnh trong đất.

Giải pháp phòng, trị hiệu quả

Phòng ngừa định kỳ 

• Cải thiện hệ thống thoát nước

Nạo vét mương, khai thông rãnh thoát nước trước mùa mưa.

Không để gốc bị ngập dù chỉ vài giờ, vì nấm Phytophthora có thể “bùng phát” rất nhanh khi đất bị ứ nước.

• Phun phòng ngừa trước và trong mùa mưa

Sử dụng thuốc chứ các hoạt chất: Propamocarb, Fosetyl-Al, Metalaxyl / Metalaxyl-M, Đồng hydroxide / đồng oxyclorua,… giúp ức chế quá trình phát triển của nấm Phytophthora

• Tạo độ thông thoáng tán cây

Dọn lá rụng, trái rụng, cỏ rậm – những nơi chứa nhiều mầm bệnh.

Tán thông thoáng giúp trái nhanh khô sau mưa → nấm khó xâm nhập.

• Kiểm soát sâu hại gây vết thương

Phun phòng sâu chích hút định kỳ bằng thuốc sinh học hoặc hóa học phù hợp.

Vết thương do sâu hại chính là “cửa ngõ” cho nấm, đặc biệt khi có mưa.

• Bổ sung nhóm hoạt chất phòng ngừa vi khuẩn

Mùa mưa, vi khuẩn dễ xâm nhập qua vết thương, làm trái thối lan nhanh. Cần kiểm soát đồng thời nấm và vi khuẩn để giữ trái an toàn.

Xử lý khi bệnh đã xuất hiện

Bước 1: Thu gom – tiêu hủy trái bệnh hạn chế lây lan

Bước 2: Phun và tưới thuốc đặc trị Phytophthora

Luân phiên các hoạt chất: Fosetyl-Al (Aliette), Propamocarb (tăng hiệu quả kiểm soát nấm đất và nấm trên trái), Metalaxyl / Metalaxyl-M, thuốc gốc đồng, Phosphite (giúp cây tăng đề kháng, hạn chế nấm phát triển trong mô).

Cách làm:

• Phun thật kỹ lên trái, cuống, thân, cành – nơi dễ nhiễm nhất.

• Kết hợp phun + tưới gốc giúp tiêu diệt nấm bệnh trong đất.

Bước 3: Xử lý xì mủ thân – lỡ cổ rễ (nếu có)

• Cạo nhẹ vết bệnh cho sạch mô hoại tử.
• Quét thuốc đặc trị + thuốc gốc đồng để khử nấm.
• Giữ khu vực gốc luôn khô thoáng, hạn chế tưới nước vào những ngày ẩm độ cao.

Lưu ý quan trọng để phòng bệnh lâu dài

• Luân phiên hoạt chất liên tục để tránh kháng thuốc, đặc biệt trong mùa mưa dày.
• Không phun thuốc khi mưa lớn hoặc nắng gắt — thuốc giảm hiệu lực và dễ gây cháy mô.
• Giữ cây khỏe bằng chế độ dinh dưỡng cân đối; mô vỏ khỏe thì trái sẽ khó bị nhiễm nấm hơn.
• Nếu bệnh đã lan rộng, cần xử lý 2–3 lần cách nhau 5–7 ngày để ngăn nấm tái phát.

Sản phẩm tham khảo:

Bộ đôi phòng trị úng hông, thối trái: ZAMIL 722SL + NICLOSAT 4SL

Liều dùng: 1 chai ZAMIL 722SL + 1 chai NICLOSAT 4SL pha với 200 lít nước, có thể  tưới gốc hoặc phun qua lá, trái

Kính chúc bà con có vụ sầu riêng đạt năng suất cao, trúng mùa, trúng giá!